Çocukların Zihinsel Gelişimini Anlatan En Güzel Film; TERS YÜZ

Benlik, gelişim süreçlerinde bireyin ailesi ve diğer insanlarla etkileşimi ve deneyimlerinin sonucunda örgütlediği düşünce, duygu, davranış ağıdır. Doğum sonrası bilişsel gelişim başlamaktadır. Bireyler kurdukları şemalarla ve daha sonra budamalarla hep yeni bir şey öğrenirler. Algılamalarının ve anılarının sonucunda kişilikleri oluşur. Yani benlik uzun süreli ve kısa süreli bellekle oluşmaktadır (Mayer, John; Caruso, David; Salovey, Peter (1999). Kişilik veya benlik oluşurken aile, sosyal çevre, eğlence ve benzeri gibi güçlü yapı taşları oluşmaktadır. Benliğin zedelenmesi, yada benlikle ilgili olumsuz algılamalarda anılar ve duygular zarar görmektedir. Kişilerin kendilerine yönelik düşünce ve inançları, çevrelerini tanımaya başlamaları, çocukluklarında ve yaşam içerisinde yaşadıkları deneyimleri yerleşik hale gelir ve onların benliklerini oluşturur. Rogers’ a göre; kişilerin çevresiyle ve başka insanlarla olumlu, olumsuz etkileşimi benliklerini oluşturur ve kendileri için amaç ve hedef geliştirirler. Duygular bilişsel sistemi etkilemekte ve değiştirmektedir. Bireyler (çocukluklarından itibaren) mutluyken bilişsel sistemi pozitiftir ve tam tersi bireyler üzgün ve mutsuzken bilişsel sistemi negatiftir (Hiçdurmaz,D. Öz,F. (2011).

Riley çok eğlenceli ve sağlam yapı taşları olan bir çocukluk geçirmiştir. Fakat babasının işi nedeniyle taşınmak zorunda kalmışlardır. Paul Ekman’ ın bir araştırmasına göre, evrensel duygular; mutluluk, öfke, korku, tiksinme, üzüntü ve şaşkınlıktır ( Mayer, D. John; Geher, Glenn. (1996). Riley’ in bilinci şaşkınlık hariç beş duyusu ile incelenmektedir; neşe, üzüntü, korku, tiksinti, öfke’ dir. Riley yeni evini hayal ettiği gibi bulamamıştır, eşyaları daha gelmemiş ve yerleşmeleri gecikmiştir. Riley’ in düzeni bozulmuştur. Okula başlamış ve arkadaşları içinde öğretmeninin sorularına cevap verirken duyguları karışmıştır. Yeni ev travması Riley’ in duygularını kontrol edememesine ve depresyona girmesine sebep olmuştur. Neşe duygusu ne kadar çok uzun bellekte bulunan ve geri çağırılabileceği anılarını kurtarmak istese de bir zaman sonra üzüntüsü ve yaşadığı karmaşa mutlu anılarının silinmesine neden olmuştur. Travmatik ve çok mutsuz olduğu bir zaman diliminde öfke, korku ve tiksinti duyguları ön plana çıkmıştır. Bazı duygular aniden ortaya çıkmakta, hızlıca yoğunlaşmakta ve hızlıca sönmektedirler. Öfke, tiksinti ve korku duyguları Riley’ in kontrolünü kaybettirmiştir. Korku duygusu gece uyanık kalmış ve Riley için hazırda beklemiştir. Neşe elinden geleni yapmış fakat stres ve üzüntü neşenin ve üzüntünün kaybolmasına sebep olmuştur. Filmin sonunda Riley ailesinden kaçmaya çalışmış ve eski yaşadığı yere dönmek istemiştir. Ailesinden ayrı kalmak, onları özlediğini hissetmesi ve neşesinin uzun bellekten çağırdığı anılar Riley’ in geri dönmesini sağlamıştır. Bilişsel gelişimde ve duygusal gelişimde ailenin büyük bir rolü vardır. Ailesi Riley’ e karşı öfke, tiksinti ve korku duygularını fazla ön plana atsaydılar Riley ‘ in aile yapı taşı tekrar oluşmayacak ve Riley’ in kişiliği farklı boyuta gelecekti.

Riley’ in yaşadığı travmayı papez döngüsü açısından ele alalım. Papez döngüsü ; Papez (1937) subkortikal yapı lezyonlarında duygusal davranış bozukluklarının ortaya çıktığını fark etmiştir. Yani Riley’ in yaşadığı travma bir subkortikal lezyonu yansıtır ve Riley’ in emosyonları onun davranışlarında bozukluklar ortaya çıkarmıştır. Annesine ve babasına bir akşam yemeğinde bağırdığı, evi terk ettiği buna birer örnektir. Cannon Bard duyguların talamusa gittiğini oradan hipotalamus ve korktekse ulaştığını söylemiştir. Papez’ de buna katılmış ve duyguları önce talamusa, ordan hipotalamusa gittiğini öne sürmüştür. Hipotalamustan çıkan uyaranlar fiziksel davranışları gösterir, singulat kortekse giden uyaranlar ise duyguların hissedilmesini sağlar. Yani talamustan hipotalamusa, hipotalamustan anterior talamusa, oradan singulat kortekse giden uyaranlar vardır. Singulat kortekte duygusal korkteksin ve hipotalamustan gelen impulsların birleşmesi ile duygusal davranışlar oluşmaktadır. Singulat korkteksten çıkan duygular hipokampüsten hipotalamusa geri döner ve serebral korteks duyguları kontrol edebilir. (LeDoux,(1998). Akt. Savrun,M. (2002).

Şekil 1: Papez Halkası (Ledoux 1998)

Damasio(1994) Primer duygularla bağlantıya geçildiğinde sekonder duygular ön plana çıkmaktadır. Limbik sistem sekonder bağları destekleyememektedir ve bu yüzden araya preforontal somatik duyusal korteksler araya girer (Damasio (1994); akt.Savrun,M.(2002).

Riley çok üzüldüğü için ve bir travma geçiriyor olmasından dolayı ilgisizliği başlamış ve keyfi gitmiştir. Riley’ in evden kaçışından sonra otobüsteyken uyaranları, anıları singulat korteksten hipokampüse geçmiş ve hipotalamusa geri dönmüştür. Bu sırada neşe ve üzüntü duyguları geri dönmeyi başarmak üzeredirler. Hipotalamustan serebral kortekse giden uyaranlar sayesinde Riley otobüsü durdurmuş ve ailesine geri dönmüştür. Duygularını hissedemez ve hiçbir şey bilmiyor durumuna gelmişken Papez döngüsünün tamamlanması ile duygularının kontrolünü sağlayabilmiştir. Riley babasının sıcak, samimi göğsüne kavuşmuş ve mutlu son olmuştur.

KAYNAKÇALAR

Damasio, A. R. (1994). Emotion, reason, and the human brain. New York: Avon Books.

Mayer, D. John; Geher, Glenn. (1996). ‘’Emotional Intelligence and the Identifation of Emotion’’ Intelligence. S.90- 110

Mayer, John; Caruso, David; Salovey, Peter (1999). ‘’ Emotional İntelligence Meets Tradional Standarts for an Intelligence’’ Intelligence. S.270- 290

Yıldırım,E.(2016). ‘’ Biliş ve Duygu’’ Psy315T. Ders Slaytı. S.13-14

Hiçdurmaz,D. Öz,F. (2011). ‘’Benliğin Bilişsel Yaklaşımla Güçlendirilmesi’’ Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Hemşirelik Bölümü. S. 69-71

İşmen,E. (2001). ‘’ Duygusal Zeka ve Probem Çözme’’ M.Ü. Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi. Sayı:13 s.114-115

Savrun.M.(2002).’Emosyonel Sistem ve Stres. İ.Ü.Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dalı.s.3