İŞ TATMİNİ

Bireyler yaşam alanları içerisinde birden fazla duygu ve değer yargılarının etkisi altındadır. Günümüzde 24 saatin 8-12 saati iş yerinde geçmektedir. Yani bir diğer yaşam alanımız iş yerimizdir. Kişilerin iş hayatı olumsuz duygularla yüklü olduğunda iş tatminsizliği ortaya çıkar. İş tatmini duyguları, davranışları, düşünceleri kapsadığından birçok kişi tarafından farklı yorumlara sahiptir.

Bullock’ e göre iş tatmini, iş yerinde istenilen ve istenilmeyen şeylerin bütünü ve dengelenmesi sonucu oluşan tutumlardır (Şimşek,1995:91). Vrom’ a göre ise, çalışan bireylerin algıları, duyguları ve davranışlarıyla ilgili tutumların ölçüsüdür (Şimşek,1995:92). Eren iş tatminini, iş içerisinde oluşan maddi çıkarlar, çalışanların birlekte çalışmaktan zevk aldığı grup arkadaşları ve yapılan iş sonucu oluşturulan eserin mutluluğu olarak tanımlamıştır (Wanous and Law-yer, 1972:95-105)

Keith Davis ise, iş yerinden duyulan memnuniyet ve memnuniyetsizlik olarak tanımlamıştır. Tanımlardan da belli olduğu gibi iş tatmini, çalışanların iş yerine bağlılığı, memnuniyetidir.

Örgütsel çalışma içinde bireylerin örgüte bağlılığı ve bilgi paylaşım düzeyinin olumlu olması yöneticilerinde iş tatminini sağlamaktadır. Yani bağlılık arttıkça hem çalışanların hem de örgütün memnuniyeti sağlanır. Örgüte bağlılığı çok olan bireyler amaç ve değerleri daha iyi bilirler ve böylece iş performansında artış olur (Mowday vd. 1979 ). Örgüt içinde bireylerin iş tatminini etkileyen birçok değişken (iş gücü devri, devamsızlık, kişisel farklılıklar, toplumsal koşullar, çalışma koşulları, ücret, yaş, meslek, örgüt büyüklüğü, yükselme olanakları, denetim biçimi, yönetime katılma) vardır (Davis,1982:96-100).

Bunlara ek olarak iş tatmini örgütsel gruplara ve bireylere bağlanabilir. Robins’ de iş tatmini değişkenlerini örgütlere ve bireyselliğe bağlamıştır (Robbins 1986:106). Robins örgütsel seviyedeki özellikleri; örgütsel yapı, örgüt kültürü, iş dizaynı fiziki çevre, iş alanı dizaynı, stres, performans değerlendirme sistemi, ödüllendirme olarak ayırırken, grupsal yapıyı; rol çalışması, statü uygunluğu, grup bağlılığı, iletişim kesinliği, çatışma olarak, bireysel yapıyı ise; evlilik durumu ve algılama olarak ayırmıştır.

Çalışma hayatında iş tatmini önemli bir yer almaktadır. Bunun için geliştirilen en bilindik ölçek İş Tatmini Ölçeği’ dir. İş tatminini etkileyen en önemli faktörlerden biri iletişimdir. İletişim örgütsel çalışma içerisinde yöneticilerin kullandığı bir araçtır (Koçel, 2001:417). Örgütsel çalışma içerisinde iletişim ast ve üst konumunda çalışanlar için bilgi, veri algı ve düşüncelerin iletilmesini sağlar (Şimşek, 2002:198).

Bir örgütsel çalışma içerisinde yöneticilerin beklentileri iş performansının artmasıdır. Yöneticilerin açısından, bireylerin iş performansını yükseltmesi ve personelin işinde kalıcılığının sağlanması bir husustur (Koys, 2001: 104). Birçok örgüt birbiriyle rekabet içindedir. Örgütsel başarının sağlanması için çalışanların ve yöneticilerin iş tatmini sağlanmalıdır. Bireylerin diğergamlık, bilinçlilik, nezaket, centilmenlik, sivil erdem sergilemesi beklenir. Diğergamlık; bireyin örgüt içerisindeki grup arkadaşlarına örgütle ve işle ilgili konularda gönüllü olarak yardımcı olmasıdır. Bilinçlilik, bireyin mola saatleri, iş için dış alanlara gittiğinde fazla zaman harcamaması yönünde bireyin işini zamanında yapmasını sağlar. Nezaket, bireyler kadar çok nezaketli uyarılarda bulunursa örgüt içerisinde o kadar çok uyum sağlanır ve iş tatmini oluşur. Centilmenlik, genellikle erkeklerden beklenen davranıştır. Centilmen davranışlar bireylerin birbirlerine karşı sıcak gülümseyişlerinin olmasını, olumlu ilişkileri sağlar ve sorunları büyütmemek, en ufak şeylerde şikayette bulunmamayı ifade eder. Sivil erdem, örgüt içerisinde çalışmalara ayak uydurma, sorumluluk sahibi olan ve örgütsel çalışmalarda aktif olmayı temsil eder.

İş tatminini içsel ve dışsal olarak iki ana başlıkla inceleyebiliriz. iş bağımsızlığı, iş çeşitliliği, iş devamlılığı, topluma hizmet, uygulama fırsatı, sorumluluk duygusu, sosyal statü faktörlerinden bireylerin memnun olması içsel boyuttur. Dışsal boyut ise, işin kendisini değil de daha çok politikalar, övgüler, çalışma koşulları gibi dışsal faktörlerden duyulan memnuniyettir. İş tatmini yanında terfi tatmini, ücret tatmini, ödül tatmini, iş arkadaşına duyulan tatmin, işin kendisinden duyulan tatmin de örgütsel çalışma içerisinde önemlidir. İş tatmini dışındaki bu faktörler iş tatminini arttırmaktadır. Terfi tatmini, çalışanın bir üst kademeye geçmesi ve işinde ilerlemesi anlamına gelmektedir. Ücret tatmini, bireylerin emeğinin karşılığını maddi açıdan aldıklarını düşünmeleridir. Ödül tatmini, çalışma içerisinde bireylerin yaptıkları olumlu kazanımlar sonucu ücret veya beklediği diğer şeylerde ödüllendirilmesidir. İş arkadaşları ile sağlanan tatmin, örgütsel çalışmada bireylerin birbirleri ile anlaşabilir olması, yardımlaşabilir olmasıdır. İşin kendisinden duyulan tatmin, çalışan bireylerin işe karşı bağlılıklarının olması, duygularının ve düşüncelerinin pozitif olmasıdır.